Sakramentalia

Błogosławieństwa i poświęcenia różnych osób i przedmiotów kultu religijnego

Sakramentalia są to święte znaki, które na podobieństwo sakramentów wskazują przede wszystkim na duchowe dobra osiągane dzięki wstawiennictwu Kościoła. Przygotowują one ludzi do przyjęcia właściwego skutku sakramentów i uświęcają różne okoliczności życia. Sakramentalia nie udzielają łaski Ducha Świętego na sposób sakramentów, lecz przez modlitwę Kościoła uzdalniają do przyjęcia i dysponują do współpracy z nią (por. KKK, 1667-1673; KPK, 1172). Ich skuteczność opiera się na modlitwie wstawienniczej Kościoła. Służą one wierze, wyrażają ją i pogłębiają.

„Czyńcie wszystko na chwałę Bożą” (1 Kor 10,31)

„Wszystko, co Bóg stworzył jest dobre, i niczego, co jest spożywane z dziękczynieniem, nie należy odrzucać. Staje się bowiem poświęcone przez słowo Boże i przez modlitwę” (1 Tm 4,45).

Według św. Tomasza z Akwinu — sakramentaliami są:

a. poświęcenia (dedykacje) / konsekracje:

Czyli błogosławienia stałe — konsekracje, nadają osobom lub rzeczom charakter przez dzisiejszą teologię zwany „sacrum” (np. człowiek poświęcony Bogu — kapłan, poświęcony ołtarz czy kościół, dzwony, oleje święte) i przeznaczają je na wyłączną służbę Bożą.

b. błogosławieństwa:

Tzw. upraszające, niestałe; są prośbą o dobro duchowe lub doczesne, które nie zmieniają charakteru osoby czy rzeczy. Uświadamiają im jednak ich łączność z Bogiem.
Każde błogosławieństwo jest uwielbieniem Boga i modlitwą o Jego dary.
W Chrystusie chrześcijanie są błogosławieni przez Boga Ojca, „wszelkim błogosławieństwem duchowym” (Ef 1,3). Dlatego Kościół udziela błogosławieństwa, wzywając imienia Chrystusa i czyniąc zazwyczaj święty znak krzyża Chrystusa.

Do najbardziej znanych należą obrzędy błogosławieństw — dokonywanych najczęściej poza Mszą św. lub nabożeństwem (w przypadku „dewocjonaliów” — w zakrystii):
• sprzętu i szat liturgicznych,
• miejsc świętych, np. cmentarza, kaplic,
• wody,
• krzyża,
• obrazu (wizerunku, ikon) i figur Jezusa, Maryi, świętych Patronów,
• różańca,
• medalików,
• modlitewników,
• nowego domu / mieszkania (własnego lub wynajmowanego),
• urzędu, zakładu pracy,
• kierowców i pojazdów mechanicznych;

pozostałe — dokonywane w kościele podczas / po Mszy św. lub nabożeństw:
• opłatków wigilijnych — pierwsza niedziela Adwentu,
• małych dzieci — święto Świętej Rodziny (niedziela w Oktawie Bożego Narodzenia),
• kredy i kadzidła — urocz. Objawienia Pańskiego (6 stycznia),
• świec-gromnic — święto Ofiarowania Pańskiego (2 lutego),
• gardła i jabłek — wspom. św. Błażeja, BM (3 lutego),
• chleba i wody — wspom. św. Agaty, m. (5 lutego),
• popiołu — Środa Popielcowa,
• palm — Niedziela Palmowa,
• pokarmów na stół wielkanocny — Wielka Sobota,
• ognia i paschału — Wigilia Paschalna,
• wieńców kwiatowych — czwartek, zakończenie Oktawy Bożego Ciała,
• ziół, owoców i kwiatów — urocz. Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia),
• wina — święto św. Jana, Apostoła (27 grudnia),
  i in.

Rzeczy konsekrowane lub poświęcone przeznaczone do kultu Bożego, nawet będące w prywatnym posiadaniu, należy otaczać szczególną czcią; i nie wolno ich używać do celów nieodpowiednich bez żadnego powodu (jako amuletów), np. wody święconej do picia, świecy pobłogosławionej jako zwykłego światła, różańca przywieszonego do lusterka samochodowego itp. (por. KPK, kan. 1171).

c. egzorcyzmy:

Gdy Kościół publicznie i na mocy swej władzy prosi w imię Jezusa Chrystusa, by jakaś osoba lub przedmiot były strzeżone od napaści Złego i uwolnione od jego panowania, nazywa się to egzorcyzmem.
Praktykował go Jezus, a Kościół od Niego ma władzę i zadanie wypowiadania egzorcyzmów. Egzorcyzmy mają na celu wypędzenie złych duchów lub uwolnienie od ich demonicznego wpływu, mocą duchowej władzy, jaką Jezus powierzył swemu Kościołowi (Mt 10,1; Mk 16,17).
Czymś zupełnie innym jest przypadek choroby, zwłaszcza psychicznych, których leczenie należy do nauk medycznych. Przed podjęciem egzorcyzmu należy więc upewnić się, że istotnie chodzi o obecność Złego, a nie o chorobę.
Zgodnie z prawem nikt nie może stosować egzorcyzmów nad opętanymi bez wyraźnego zezwolenia ordynariusza miejsca. Zezwolenia takiego biskup udziela kapłanom odznaczającym się szczególną pobożnością, wiedzą, roztropnością i nieskazitelnością życia.

(por. „Przewodnik modlitwy”, ss. 56-58; „Zarys liturgiki”, ss. 343-345.354)